فكه سرزمـينی پهنـــــاور از رمل و ماســـه، با چند تپه ماهـــور و منطقه‌ای مرزی در شمال غربی خوزستان است كه از غرب به خط مرزی ايران و عراق، از شمال به چنانه و از جنوب به چزابه محدود می‌شود.
در آغاز جنگ پس از سقوط فكه، پاسگاه‌های آن محاصره شدند و نيروهای مستقر در آن‌ها هنگام عقب‌نشينی راه را گم كرده و در اثر تشنگی شهيد شدند.
طی جنگ تحميلی، عمليات‌های والفجر مقدماتی در بهمن ۱۳۶۱ و والفجر يك در فروردين‌ماه ۱۳۶۲ و عمليات‌های ظفر ۴ و عاشورای ۳ در تيرماه و مردادماه ۱۳۶۴ در فكه انجام شد.
رزمندگان كيلومترها با پای پیــاده و با تجهيزاتی كه از ۱۰ كيلوگرم بيشتر بود از ميان رمل‌های روان فـــــكه گذشـــتند، برخی نيز قطعات چهل كيلــــــويی پل‌ها را حمل می‌كردند.
فكه به قتلگاه معروف است، زيرا هنگامی كه رزمندگان بیــــن دو تپه پناه گرفته بودنـــد، محاصره شــــدند و پس از سه روز مقاومت، در حالی كه به‌شدت تشنه بودند قتل‌عام شدند.
سال‌‌ها بعد در عمليات جستجوی مفقودين، گروه تفـــــحص در فكه به سيم‌های تلفنی رسيدند كه رد سیــم‌ها به يك دســــــته از شهدا می‌رسيد كه دســت و پايشان با همين سيم‌ها بســـته شده و زنده به گور شده بودند و عراقی‌ها بعضی اجساد را هم قبل از شـهادت آتش زده بودند.
در اين مكان ۱۲۰ نفر از رزمندگان گردان «حنظله» لشكر ۲۷ محمد رسول‌الله با لب تشنه به شهادت رسيدند. در يادداشت‌های باقی مانده از يكی از شهيدان گردان حنظله آمده است: «امروز روز پنجم است كه در محاصره هستيم. آب را جـــيره‌بندی كرده‌ايم. نان را جيره‌بنــــــدی كرده‌ايم. عطــش همه را هلاك كرده است، هـــمه را جز شهدا كه حالا كنارهم در انتــــــهای كانال خوابيده‌اند. ديگر شــــهدا تشنه نيستند. فدای لب تشنه‌ات پسر فاطمه(س)…»
فكه يكی از محورهای اصلی تجاوز ارتش عراق به شمال خوزستان بود. عراقی‌ها با عبور از اين محور توانستند خود را تا كنار رودخانه كرخه برسانند و به جاده اهواز، انديمشك نزديك شوند.
مهم‌ترين عمليات ايران در اين منطقه عمليات «والفجرمقدماتی» كه عمليات موانع لقب گرفته بود در ۱۸ بهمن ۶۱ انجام گرفت كه موفقيت چندانی به همراه داشت.
قتلگاه فكه مهمان‌های زيادی در جمع خود پذيرا بود، از جمله شهيد سيد مرتضی آوينی كه ۲۰ فروردين ۷۲ در هنگام تهيه فيلم مستند بر اثر انفجار مين به جمع ميهمانان فكه پيوست.
درسال‌های بعد نيز اين منطقه شاهد عروج نيروهای تفحص همچون شهيد محمود‌وند و شهيد پازوكی و … بود. موزه طبيعی اين يادمان با شماره ۱۲۷ در آثار ملی دفاع مقدس ثبت شد.
مسئله دفاع مقدّس آزمونى بود براى بُروز استعدادها
مسئله دفاع مقدّس علاوه بر اين‌كه يك آزمون بزرگى بود براى ملّت ايران، آزمونى هم بود براى بُروز استعدادها؛ هم استعداد اشخاص، هم استعداد مناطق كشور. در مورد استعداد اشخاص؛ به نظر من اين نكتۀ مهم و قابل توجّه‌اى است كه به آن توجّه نمي‌شود. يعنى از بس واضح است، مورد غفلت قرار مي‌گيرد، از كثرت وضوح مخفى ميماند؛ و آن اين است كه اين دفاع مقدّس وسيله‌اى شد براى اين‌كه استعدادهاى مكنون در انسان‌ها، به شكل عجيبى بُروز كند. مثلاً در سپاه، شما ملاحظه مي‌كنيد يك جوانى...
